معارف اسلامی

تحقیق خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی

دانلود تحقیق در مورد خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی،
در قالب word و در 25 صفحه، قابل ویرایش.

بخشی از متن تحقیق:
پايگاه تكوين تعزيه خواني:
تعزيه خواني بيرون از حوزه مسجد و منبر و حيطه عمل و نفوذ دستگاه رسمي مذهب و دور از نظر و رأي جامعه روحانيت و در ميان توده مردم ديندار و متعصب كوچه و بازار تكوين يافت و شكل گرفت. در آغاز، بسياري از فقيهان سنت گرا با شبيه و تشبيه و تعزيه خواني مخالفت مي كردند و به لباس معصومان درآمدن و در نقش آنان ظاهر شدن و شبيه درآوردن هاي مذهبي را گناه و اهانت به ساحت مقدس ائمه اطهار مي دانستند. اين گروه روحان معتقد بودند كه نبايد به قصد عزاداري براي سيدالشهداء و اهل بيت و ياران او، و برا انجام دادن هر كار ثواب يا مستحب به كاري ناشايست و حرام دست زد. مثلاً، حاج زين العابدين كرماني در رساله هفتاد مسأله، لازمه «شبيه به اهل بيت» را «علاوه بر جسارت و سوء ادب» به انبياء و اولياء، «تشبيه مردان به زنان» مي دانست و مي‌گفت اين كار «در شرع مذموم است» (ستاري، 32:1370 حاشيه).
پس از اينكه تعزيه خواني در جامعه ايران جا افتاد و علاقه توده مردم ديندار شيعه را به سوي خود كشانيد، روحانيان سنت گرا با مشاهده شور و هيجان مردم به حضور در مجالس تعزيه خواني، و دريافت شديد نمايش مصايب ائمه بر عامه مردم و نزديك كردن بيش از پيش مردم به مذهب و دستگاه مذهبي، دست از مخالفت با تعزيه خواني كشديند و رفته رفته به پذيرش آن تن در دادند و اجراي تعزيه را با رعايت شرايطي مجاز و مشروع دانستند.
سوگواري هاي شيعان بغداد در سده 4 ق را مي توان آغازي ترين شكل پيدايي نمايش مصايب حضرت سيدالشهداء، امام حسين (ع) به شمار آورد. بنابر گزارش هايي كه از جغرافي نويسان و تاريخ نويسان اسلامي درباره وقايع سال 352 ق در دست است، به دستور و تشويق معزالدوله ديلمي شيعيان در روز عاشورا با بستن بازارها و تعطيل كا و خريد و فروش گرد هم مي آمدند و در نمايشي حزن انگيز به سوگواري مي پرداختند. در اين روز خيمه هايي در بازارها برپا مي كردند و پلاس از خيمه ها و دكان هاي خود مي آويختند و زنان موي سر را پريشان و صورت هاي خود را سياه مي كردند و در كوچه ها راه مي افتادند و مويه كنان نوحه سرايي مي كردند و به سر و روي خود مي‌زدند (به نقل از فهيمي، 466:1357-467).
مهمتر از نمايش هاي سوگ شيعيان، اشاره ابن اثير در الكامل به واقعه اي نمايشي در وقايع سال 363 ق است. او مي نويسد مردم سني محله سوق الطعام بغداد گرد آمده بودند، گروهي از آنان زني را شبيه عايشه ساخته و بر شتري سوار كرده بودند و همراه دو تن شبيه طلحه و زبير با گروهي ديگر كه آنها را اصحاب علي بن ابي طالب مي‌ناميدند، جنگي به ظاهر در ميان خود ترتيب داده بودند. فقيه برگزاري اين نمايش را كه در واقع نمايش جنگ جمل بود، در مقام معارضه با شيعيان كرخ، كه به احتمال قوي شبيه واقعه كربلا را در عاشورا نمايش مي دادند، دانسته است (همان،468).
از اواخر دوره صفوي به اين سو عزاداري در روز عاشورا و به نمايش درآوردن واقعه روز كربلا صورت جدي تر و واقعي تر يافت. از آن پس شيعيان ايران در دسته هاي عزاداري عاشورا شبيه هايي از شخصيت هاي مقدس مذهبي و شهيدان كربلا را در محله‌ها و گذرها مي گرداندند. هر يك از اين شبيه ها، پياده يا سواره و روي ارابه يا چهار چرخه، شرح مصايب شهيدان و اهل بيت امام حسين (ع) را با سخناني منظوم مي‌خواندند. گاهي شبيه ها نيز بعضي از واقعه هاي كربلا را با حركت هايي م نمودند. نويسنده سفرنامه تاريخ و جغرافياي امروز ايران كه در تاريخ 1739 م/1151 ق به زبان آلماني انتشار يافته است، به نقل از دو سياحت گر انگليسي و هلندي به نام هاي سالامون و ون گخ، به نمايش واقعه كربلا روي ارابه، در زان احتمالاً شاه سلطان حسين (ع) يا نادرشاه، اشاره مي كند و مي نويسد افرادي شرح زندگي و اعمال و جنگ ها و شهادت امام حسين (ع) را روي ارابه هايي در دسته هاي عزا نمايش مي دادند (ممنون،25: 1351).
رفته رفته، شبيه گرداني ها و نمايش ها بر روي وسايل رونده كه نشان دهنده مراحل اوليه شكل گيري شبيه سازي و شبيه خواني بوده است، تحول يافت و به صورت نمايش آئيني- مذهبي شبيه خواني يا تعزيه خواني ميداني و صحنه اي درآمد. به اين گونه كه وقايع كربلا و رخدادهاي مربوط به ان را شبيه خوانان در ميان ميدان ها، حسينيه ها، صحن مساجد و سكوي تكيه هاي شهرها و روستاها براي مردم نمايش مي دادند.
بنابراين با توجه به اين اسناد، تاريخ پيدايي شكل گيري آغازين و ابتدايي تظاهرات نمايشي مصايب امام در دوره بوئيان، سده چهارم قمري، و پيدايش تعزيه خواني به مفهوم نمايش كنوني در سال هاي پاياني دوره صفوي، يا اوايل دوره افشار، در سده دوازدهم قمري بوده است .
پيوند تعزيه با دين و مذهب
تعزيه در دوره حيات تاريخي اش، جدا از تعزيه هاي فرعي يا گوشه ها كه زمينه مذهبي نداشتند، پيوسته همبستگي خود را با مذهب عامه حفظ كرده و به صورت پاره اي از اندام مناسك عزاداري عامه مردم درآمد.
بي ترديد تعزيه خواني در پي پيوند با مراسم دسته گرداني هاي مذهبي در دهه اول محرم و دهه آخر صفر پديد آمد و با اين مراسم آميخت و همراه شد. تعزيه خوانان كه گروهي از عامه مردم بودند، داستان مصايب و آارم شخصيت هاي مذهبي و حماسه هاي قهرماني شهيدان كربلا را كه پيش از آن در مقتلنامه ها و سوگچامه ها روايت شده بودند و از زبان مرثيه گويان و روضه خوانان و مداحان نقل مي شدند، همچون نقالان با بهره گيري از هنر بيان و حركت و تقليد به نمايش درآوردند. از اين زمان كه احتمالاً بايد اواخر دوره صفوي باشد، تعزيه خواني همچون نمايش آييني- مذهبي، در عرصه هنر ايران آشكار گرديد و همچنان كه «روح تراژدي متكامل يونان از زمان جنگ با ايرانيان رشد يافت» و بر اساس جنگ هاي يونان با ايرانيان بر روي صحنه آمد (كيندرمن، 1:1365/34)، روح تراژدي در ادبيات ايران نيز بر بنياد وقايع كربلا و نبرد اوليا با اشقيا و شهادت مظلومانه امام حسين (ع) در يك شكل نمايشي مأوا گرفت و نمايش يا «درام» مذهبي ايرانيان به صورت تعزيه جلوه گر شد.
دانلود فایل

دانلود فایل”تحقیق خاستگاه و زمان پیدایی تعزیه خوانی”